Uczelnia 4.0: realny kierunek zmian

Uczelnie techniczne w roku 2020 - mnóstwo wyzwań, rosnące wymagania, niż demograficzny, brak kandydatów na studia, rosnący średni wiek kadry naukowo-dydaktycznej, dynamicznie zmieniające się otoczenie...

Przyjrzyjmy się zatem, czym jest Uczelnia, i czy paradygmat Przemysłu 4.0 jest możliwy w implementacji w jednostkach naukowo-badawczych, nie tylko w obszarze badań naukowych ale przede wszystkim w obszarze edukacji.

Produkt - Absolwent (klasycznie)

Traktując Uczelnie techniczne jak "typowe przedsiębiorstwo produkcyjne" można powiedzieć, że to co jest naszą ofertą rynkową to nasi Absolwenci. Ich jakość zależy głównie od tego, w jaki sposób przekażemy im wiedzę, jak zrobią to nauczyciele, i czy w procesie tym będziemy słuchać oczekiwań i wymagań rynku pracy, szeroko rozumianego otoczenia przemysłowego. Na powyższym rysunku przedstawiono sytuację klasyczną, która szczęśliwie nie ma miejsca na polskich Uczelniach technicznych. W przedstawionym powyżej wariancie:

nie słuchamy kandydatów ani otoczenia rynkowego w kwestiach tego, czego powinniśmy dostarczyć w toku studiów na wybranych kierunkach,
nauczyciele uczą tego, co umieją (!), zaś jedynie ich osobiste zainteresowania sprawiają, że kontaktują się bezpośrednio z przedstawicielami otoczenia przemysłowego,
jedynymi wymaganiami "kształtującymi" siatki studiów są wymagania ustawowe... bo te przecież trzeba wypełniać.

Taki model to przeszłość, na szczęście...

Produkt - Absolwent (lepiej)

Wiele Uczelni główkuje, jak usprawnić proces pozyskiwania informacji z rynku pracy dla zwiększenia atrakcyjności treści kształcenia, a tym samym do wzrostu jakości swojego produktu - Absolwenta. Stosowanym przez wiele Uczelni mechanizmem są Rady Przemysłowo-Programowe, których głos doradczy oraz akceptacja zakresu treści kształcenia wspomaga Wydziały nie tylko w zakresie oferty praktyk zawodowych, ale również w kwestiach wyposażenia laboratoriów czy ogólnie aktywności Uczelni.

Absolwent w projektach PO KL/PO WER

Dzięki programom europejskim PO KL oraz aktualnie biegnącemu PO WER mieliśmy jako ZUT w Szczecinie niepowtarzalną okazję w latach 2008 - 2016, zaś teraz od roku 2018 - 2022 wdrażać modele, jak ten przedstawiony na grafice poniżej.

Centra kompetencji, rozumiane tutaj jako zespoły najlepiej wykwalifikowanych pracowników Uczelni, najbardziej doświadczonych w relacjach z otoczeniem przemysłowym, poświęcających część swojego czasu na aktywną współpracę z przemysłem, bierze udział w świadomym kształtowaniu wysokiej jakości Absolwentów, zaś w fazach przejściowych (np. w fazie wdrażania na Wydziałach procedur zdobywania przez studentów certyfikatów zawodowych - przykłady na Wydziale Elektrycznym ZUT w Szczecinie to National Instruments LabVIEW Academy, Siemens Academy, czy certyfikat firmy B&R Industrial Automation) wspomagających mniej doświadczonych Kolegów i Koleżanki w opracowaniu siatek i treści kształcenia.

Niedosyt, co dalej? Uczelnia 4.0

Wszystkie te działania są naprawdę szczytne i ważne. Jednak porównując je do rozwoju można stwierdzić, iż plasuję one jednostki naukowo-badawcze na poziomie Uczelni 3.0 - przez analogię do Przemysłu 3.0.

W jakim kierunku zatem powinniśmy zmierzać na Uczelniach, by możliwe było wdrożenie idei Przemysłu 4.0 w naszej codziennej aktywności, by nasz produkt - Absolwent - z jednej strony był coraz wyższej jakości, z drugiej zaś, by jego cechy, wiedza, umiejętności i kompetencje "były szyte na miarę". By otoczenie przemysłowe "czuło", że Absolwenci Uczelni technicznych są tymi, o których im chodzi. Nie tylko w zakresie wybranych umiejętności, ale w sensie bardziej ogólnym.

Co rozumiem pod pojęciem Uczelnia 4.0?

Uczelnia 4.0 to jednostka naukowo-dydaktyczna, zinformatyzowana i zautomatyzowa w co najmniej 3 obszarach:

inwentaryzacja/cyfryzacja ZASOBÓW, jako kluczowy etap wdrożenia, zasoby powinny być opisane modelem, dzięki którym w krótkim czasie jesteśmy w stanie ocenić swój aktualny potencjał, zarówno w zakresie możliwości dydaktycznych jak i naukowo-badawczych,
komunikacja WYMAGAŃ z otoczeniem przemysłowym, polegająca w pierwszej fazie na zdefiniowaniu od kogo chcemy wymagania gromadzić (rynek pracy, instytucje samorządowe, wewnętrznie), w drugiej zaś na zapewnieniu cyklicznej aktualizacji i zarządzaniem zgromadzonymi wymaganiami; kluczowe będzie, co zrobimy z tymi wymaganiami - w jakich obszarach aktywności Uczelnie je spożytkują; z perspektywy Absolwenta najważniejsze będą: treści kształcenia oraz technologie, z jakimi należy zapoznać Absolwentów w toku studiów; nie mniej ważne są umiejętności pracy w grupie, radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych
projektowanie i symulacja PROCESÓW, modelowanie z użyciem wybranej notacji, symulacja wariantów przed i po cyfrowej transformacji przedsiębiorstwa - Uczelni, wyszukiwanie tych jednostek, które pomocy potrzebują w pierwszej kolejności.

Efektem w pierwszej fazie implementacji będzie gwałtowna (zaskakująca wręcz) eliminacja strat (czasu, pracy, zasobów), w drugiej zaś zwiększenie jakości pracy w drodze do tworzenia kolejnych pokoleń wysokiej jakości Absolwentów.

Wierzę, że we współpracy z tworzoną w Polsce Fundacją Platforma Przemysłu Przyszłości oraz dzięki programom takim jak PO WER 3.5 uda nam się doprowadzić do sytuacji, w której pojęcie Uczelnia 4.0 nie będzie jedynie ciekawostką...

Autor artykułu:

Krzysztof Pietrusewicz
Prorektor ds. organizacji i rozwoju uczelni w Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie